ANLAM AKTARMALARI (AD AKTARMASI,DEYİM AKTARMASI)

Merhaba arkadaşlar, bugün anlam aktarmalarına yani; Ad Aktarması ve Deyim Aktarması başlıklarını anlatacağım. Bu da anlaşılması aslında basit olan ancak zaman zaman unutulabilen bir konudur. En basit ve sade haliyle şimdi bu başlıkları inceleyelim.

1-) Ad Aktarması (Mecazımürsel)

Bir sözün benzetme ilgisi güdülmeksizin ilgili olduğu başka bir söz yerine kullanılmasına ad aktarması veya mecazımürsel denir. Yani söylenen söz başka, anlatılmak istenen başkadır. Örneğin;

Bardağı bir dikişte bitirdi.

Cümlesinde bardak sözcüğü su yerine kullanılmıştır. Bu mecaz türünde birçok ilişki türü vardır. Bunların en çok karşılaşılanları ve önemlileri şunlardır:

- Parça söylenir, bütün kastedilir.

Bir çift göz sürekli bizi izliyordu. ( Göz kelimesi insan yerine kullanılmıştır. )

- Bütün söylenir, parça kastedilir.

Ayşe Teyze yan apartmanda oturuyordu. ( Apartman daire yerine kullanılmıştır. )

Sanatçı söylenir, eser kastedilir.

Geçen ay da Sabahattin Ali’yi okudum. ( Sabahattin Ali, kitap yerine kullanılmıştır. )

- Yer söylenir, yönetim kastedilir. 

Ankara, Berlin’i uyardı. ( Ankara, Türkiye Cumhuriyeti yönetimi yerine, Berlin ise Almanya yönetimi yerine kullanılmıştır.)

- Yer söylenir, insanlar kastedilir.

Anadolu, özgürlük mücadelesinde artık yalnız değildi. ( Anadolu, insanlar yerine kullanılmıştır.

2-) Deyim Aktarması

Bir kavramla ilgili bir özelliği başka bir kavrama aktarmaktır.  Dört tane türü vardır. Bunlar:

a-) Doğadan İnsana Aktarma 

Doğadaki varlıklarla ilgili kavramların insan için kullanılmasıdır. 

Örnek:

-Kalabalık birden dalgalandı.

Dalgalanmak suyun özelliğidir, insana verildiği için doğadaki bir varlığın özelliği insana aktarılmıştır.

b-) İnsandan Doğaya Aktarma

İnsanlarla ilgili kavramların doğa için kullanılmasıdır.

Örnek:

-Hüzünlenir bulutlar sen benden ayrılırsan.

Bulut insana benzetilerek insandan doğaya aktarma yapılmıştır. 

c-) Doğadan Doğaya Aktarma

Doğadaki varlıklarla ilgili kavramların yine doğa için kullanılması, doğadaki başka bir varlığa aktarılmasıdır. 

Örnekler:

-Bir arslan miyav dedi, minik fare kükredi.

-Ayakkabımın burnu patladı.

d-) Duyu Aktarması

Bir duyuyla ilgili kavramın başka bir duyu yardımıyla anlatılmasıdır.

Örnek:

-Havada keskin bir kömür kokusu vardı.

İşaretlenmiş olan sözcüklerde “keskin” dokunma duyusuyla ilgili, “koku” koklama duyusuyla ilgilidir. Koklama duygusu, dokunma duyusuyla anlatılmak istenmiş ve duyular arası aktarma yapılmıştır.