REFET GENİŞ ÖZET

  Refet Özet

Memleketinde çift çubuk sahibi olan Hayati Bey ticaretle de uğraştığı için bazen İstanbul’a gelirdi. Bir defasında kendine odalık yapmak için Binnaz adında bir cariye alır. Aldığı bu cariyeden Refet adında bir kızı olur. Eserdeki “Binnaz” ve “Refet” ismi karakterlerin gerçek yaşamdaki isimleri değildir. Hayati Bey’in taşları eşleri Binnaz’ı ve Refet’i sevmezler. Bunun sebebi Binnaz’ın İstanbul tarzında yaşaması ve bunu kızına da uygulamasıdır. Refet 4-5 yaşına geldiğinde Hayati Bey ölür ve Refet yetim kalır. Hayati Bey öldüğü sırada Binnaz, Hayati Bey’in 7-8 yıllık odalığıydı. Hayati Bey öldükten sonra onun taşları eşleri ve çocukları, Binnaz ve Refet’e daha kötü davranmaya başladılar. Anne ve kıza şiddet uyguluyorlar bazen yemek bile vermiyorlar ve onları insan yerine koymuyorlardı. Amaçları mirastan onlara düşen payı almaktı. Binnaz artık bu zulme dayanamaz ve Hayati Bey’in önceden İstanbuldaki akrabalara gitmeye karar verir. Binnaz birçok varlığını satar ve 30 günlük yol sonrası İstanbul’a varır. Binnaz kızıyla beraber hemen Refet’in halasının çocuğuna gider. Zaten zayıf olan Refet bu yolculukla iyice güçten düşmüştür. Akrabalar Hayati Bey hayattayken Binnaz’ı çok iyi ağırlamışlardı ancak kızıyla geldiğinde onları çok önemsemediler. Refet aşırı derecede hastaydı ancak herkes Refet’in hastalık yüzünden sergilediği tavırları onun huysuzluğu, yaramazlığı olarak algılıyordu. Bu yüzden küçük kıza sinirleniyor ve laf söylüyorlardı. Refet oradaki akranlarıyla oyun oynamak istemiş ve oyuna girmişti. Ancak Refet oyun oynarken çok yorulur ve oyunu bozuyordu. Bu duruma dayanmayan çocuklar onu dışlamışlardı. Refet oyuna ne zaman girmek istese çocuklardan dayak yiyordu. 



Bu şekilde günler geçmiş bahar gelmiştir. Artık Refet’in sesini duymak istemeyen akrabalar onu evin en alt katına atmışlardı.  Refet burada yaşamaktan daha da güçten düşmüştür. Bir gün komşulardan Mürüvvet Hanım ziyarete gelir ve kızın halini görür. Kıza acıyan Mürüvvet Hanım kızın doktora götürülmesi gerektiğini söyler ancak Binnaz’ın İstanbul’u bilmediğini anlayınca anne ve kızı evine davet der. Binnaz burada zor şartlarda kaldığı için ve Refet’in de sağlığı için kabul eder. Mürüvvet Hanım anne ve kızı çok güzel ağırlar onlara ikramlarda bulunur ve sık sık bahçeye çıkarır. Mürüvvet Hanım’ın kocası askeri doktor olan komşularını Refet’e bakması için çağardı. Doktor, Refet’i muayene ederek ona tedavi süreci hazırladı ve ücretsiz ilaç verdi. Refet’in iyileşmesi için süt içmesi ve et yemesi lazımdı. Mürüvvet Hanım gereken sütü sadaka süt isteyerek, gereken eti komşulardan para toplayıp kendi de ekleyerek halleder. Böylece Refet bir ay içinde iyileşir. Binnaz kızının iyi olduğunu görünce artık gitmek ister. Ancak Mürüvvet Hanım karın tokluğuna yanında çalışmasını haftada birde başka işte çalışmasını teklif eder. Binnaz bu teklifi mantıklı bularak kabul eder. Binnaz, Mürüvvet Hanım’ın komşularıyla da tanışmaya başlar bunlardan biri Nezaket Hanımdır. Refet sağlığının yerine gelmesiyle okula başlar. Refet derslerinde çok başarılı olur ve sınıfta birinci olur. Ancak Refet okulda gururundan taviz vermez, zengin arkadaşlarına yalakalık yapmaz. Daha sonraki sene refet el işi dersindeki araç-gereç eksikliğinden sınıf dördüncüsü olur. Durumları olmadığı bazı okul gereçlerini temin edemeyen Refet bir daha ki sene kendine arkadaşlar bularak bu eksikliklerini onlar sayesinde gidermiştir ve Refet yeniden sınıf başı olmuştur. Refet bir gün annesine Darüllmuallimat hayalini anlatır ve öğretmen olduktan sonra annesine güzelce bakacağını söyler. Annesi de Refet’in bu ciddiyetini görüp mutlu olur. Mürüvvet Hanım’ın kocası ilerleyen zamanda yeni bir iş bulur ve bu iş kasabadadır. Kasabaya taşınacak olan Mürüvvet Hanım Binnaz’ın da kızıyla gelebileceğini söyler. Ancak Refet gitmemeyi annesine İstanbul’da kalmayı kabul ettirir. Refet okulu bırakıp çalışmayı teklif eder ancak annesi onun okumasını istediğini söyler. Refet annesine evlilik hakkında da düşüncelerini söyler. Kendisi güzel, sağlıklı ve serveti olmadığı için kimsenin onun almayacağını ve evlenmeyeceğini söyler. Annesi buna itiraz etse de Refet bunu kabullenmiştir. Daha sonra anne ve kız yeni odaya çıkma kararı verirler ve taşınırlar. Ancak ilk taşındıkları oda pahalı gelir ve başka odaya geçerler. Refet bazı eksiklerini gidermek için bulduğu arkadaşlarının evinde iftiraya uğramaya başlar. Burada hem karnını doyurup hem de yeni bilgiler öğrense de iftiralar yüzünden anne ve kız gitmeme kararı alırlar.  

Bu durum maddi sıkıntıların başlamasına da yol açmıştır. Temel ihtiyaç olan kömür ve yiyeceği bile alamazlar. Kış gelir ve soğuklar artmaya başlar. Kömür olmadığı için anne ve kız bu soğukta bir türlü ısınamazlar. En sonunda Refet’in ayakları donar. Binnaz potinlerini çıkarmaya çalışır ama bir türlü çıkmaz. Binnaz mecburen yeni olan potinleri kesmek zorunda kalır.  Daha sonrana kız yatağa girip ısınmaya çalışırlar. Bu sırada nasıl yeni potin ve kömür alabileceklerini düşünürler. Binnaz kocasının aldığı hırkayı satacağını söyler. Sabah olunca hırkayı satarlar, potin ve birkaç ihtiyaçlarını giderirler. Nezaket Hanım, Binnaz’a gelip kocasının öldüğünü tek başına yaşamaktansa Refet ve Binnaz ile yaşamanın daha iyi olacağını söyler. Binnaz, Refet okuldan gelince durumu anlatır.  Daha sonra Binnaz akrabalarından yardım istemeye gider ancak sonuç alamaz. Maddi sıkıntılarında artmasıyla Refet, annesine Nezaket Hanımla kalmalarının daha iyi olacağını söyler. Refet ve Binnaz, Nezaket Hanım’ın yanına taşınırlar. Refet rüştiyenin de son sınıfını birincilikle bitirerek Darüllmuallimat’a geçer. Refet bu okulda Şule adında fakir ve yetim, Şahap adında zengin bir arkadaş edinir. Şahap, Refet’in gururuna dikkat ederek yardımlarda bulunur. Günler geçerken Nezaket Hanım’ın evine hırsız girer ve Refet yanlışlıkla hırsıza sarılır. Bunu duyan Nezaket Hanım’ın erkek kardeşi gelip Nezaket Hanım’ı köye götürür. Binnaz ve Refet yeniden oda tutarlar. Refet’in arkadaşı Şule’nin de annesi ölür. Yetim olan Şule öksüz de olmuştur. Bunu öğrenen Refet bu duruma çok üzülür ve arkadaşını kendisi ve annesiyle yaşamaya ikna eder. Şule utansa da teklifi kabul eder. Şule dayısına mektup yazıp annesinin öldüğünü, arkadaşıyla beraber kaldığını ve para ihtiyacı olduğunu söyler. Dayısı da cevap yazıp her ay para yollayacağını söyler. Böylece Şule, Binnaz ve Refet’e yük olmayacağını hatta destek olacağını düşünerek içi rahatlamıştır. Binnaz hastalanır ve yatağa düşer. Binnaz çalışamadığı için maddi sıkıntılar artar. Binnaz’a ilaç ve doktor gerekir ama paraları olmadığı için Refet’in elinden bir şey gelmez. Şule, Refet’in kimseden yardım istemeyeceğini bildiği için olayı gidip Şahap’a anlatır. Şahap da durumu ablası Cazibe Hanım’a anlatır Refet’in gururunu kırmadan yardım ederler. Annesi için doktor çağıran Refet’in parasının bir kısmı oraya gidince iyice sıkıntıya girerler. Ancak Cazibe Hanım ve Şahap ziyaretleri sırasında nezaketçe para yardımında bulunurlar. Binnaz iyileşir ancak çamaşıra gidecek gücü yoktur. Bu yüzden maddi sıkıntılar yeniden başlar. Kıt kanaat geçinirken Binnaz aşçılığa başlar. Çünkü Şule de parasını destek olmak için anne ve kıza vermişti. Bu durum onları çok üzmüştü Binnaz’ın aşçılığa başlamasıyla kızıyla çok az görüşecekti ve bu durum hem Binnaz’ı hem de Refet’i çok üzüyordu. Binnaz bir izin günü eve gelmiş ve kızıyla hasret gidermiştir. Ertesi günde kızını okula bırakmaya heveslenmiştir. Binnaz kızını okula bırakırken üstünde eski püskü elbiseler vardır. Refet’i annesiyle bu şekilde gören bazı sınıf arkadaşları bu durumu alay konusu yapmışlardır. Hatta bir arkadaşı olayla ilgili hemen orada şiir yazmıştır. Refet bu duruma çok üzülmüştür. Bu olaydan sonra girdikleri derste öğrencilerden seçtikleri bir konu verilip yazı yazmaları istenmiştir. Refet kendisiyle dalga geçen kızlara cevabını bu derste yazdığı yazı ile vermiş ve onları utandırmıştır. Hocaları da bu yazıyı çok beğenmiş sınıfta okutturmuşlardır. Dersten sonra dalga geçen kızlar Refet’den özür dilemişlerdir. Yaz tatili gelir Cazibe Hanım, Refet’in zayıflığını görüp onun için çok üzülür. Bu yüzden iki ayı köşkte yanlarında geçirmesini, Şule ile Binnaz’ın da gelebileceğini söyler. Refet hem maddi sıkıntılarının olması hem de annesinin uzun süre eve gelmemesinden dolayı annesinin eve döndüğünde kendisinde dönmesi şartıyla kabul eder. 

Refet bu konakta iyi beslendiği için kendini iyice toplar ve güçlenir. Bu konağın çok güzel manzaraları vardır. Refet bu manzaralara bakıp zevk ve kendinden geçer. Cazibe ile çok güzel sohbetler gerçekleştirir ve onunla çok iyi arkadaş olur. Bu köşkün kütüphanesinden kitap alması serbest olduğu için Şule ile bir sürü kitap okurlar. Bir gün Cazibe Hanım ve kızlar yüksek bir yere oturmaya giderler. Burada bir taraftan güneşin batışını bir taraftan da ayın doğuşunu izlerler. Bu manzaralar karşısında Refet çok etkilenir. Şahap burada manzara izlerken önceden okuduğu bir ressamın hayatından bir parça anlatır. Şahap’ın anlattıkları Refet’in aklına takılır. Böyle güzel bir yazdan sonra yaz tatili biter. Refet bu konakta birçok şey görmüş ve yeni bilgiler öğrenmiştir. Bu durumu fark eden Refet arkadaşlarına sokulmaya başlar. Konaklardan bilgi öğrenmek için can atar. Refet’in bu uğraşı sonuç verir. Okuldaki arkadaşlarından biri halasının onlara hafız ve ihya’ü ulûm dersleri verebileceğini söyler. Şule ve Refet bu habere çok sevinirler ve hemen gidip kadından ders almaya başlarlar. Adı İnayet Hanım olan bu kadın 6 ay boyunca onlara ders verebileceğini söyler. Refet İnayet Hanım’dan 4 ay ders aldıktan sonra bırakmak zorunda kalır. Çünkü Binnaz yeniden hastalanır. Binnaz çalışamadığı için maddi sıkıntılar yeniden başlar. Refet para ile ders verse de bu para onlara yetmez. Binnaz ve Refet yeniden akrabalarından yardım istemeyi dener. Amcaoğluna gidip ondan yardım isterler. Ancak amcaoğlu “ne bileyim ben Refet’in amcasının oğlu olduğumu” der. Binnaz ve Refet bu duruma çok sinirlenir. Binnaz, Refet’e bir daha bu adamdan yardım istememesini söyler. Buradan eli boş döndükleri için Refet el işi için malzeme alamaz. Refet bu dersten tam not alıp birinci öğretmen olarak atanmak istiyordu. Refet’in malzemesinin olmadığını gören Hürmüz istediği malzemeleri bir şartla verebileceğini, işledikten sonra kendisine geri vermesi şartı ile verir. Refet sevinerek bu teklifi kabul eder. Bu arada da Binnaz iyice zayıflamaya başlamıştı. Refet durumun kötüye gittiğini görünce Cazibe Hanımdan doktor rica eder. Doktor tedavi ile bile bir ay ömrünün kaldığını söyler ancak Cazibe yine de tedaviyi üstlenir. Refet resim dersinde ayın doğuşu ve güneşin batışı ile ilgili iki ayrı resim seçer fakat bunları konakta gördüğü manzara gibi çizip farklı bir resim ortaya çıkarır. Hocası bu resmi çok beğenir. Doktor Refet’e hava değişikliği tavsiye eder. Refet de annesini Boğaziçindeki bir akrabasına bırakır ve dönüp imtihanlarına çalışır. Bir gün hastane hizmetçilerinden biri gelip kapısını çalar ve annesinin hastanede olduğunu kızının gelip onu almasını söyler. Refet bu duruma çok şaşırır ve sinirlenir. Refet annesini alır. Hürmüz, Refet’in henüz not almadığı entariyi ister ve tartışırlar hocalar araya girer ve durumu çözerler. Okul biter, Refet sınıf birincisi Şule ise sınıf ikincisi olur. Binnaz’a gidip hemen bu güzel haberi verirler. Çok geçmeden Binnaz vefat eder ve Refet çok üzülür. Şule ona destek olmaya çalışır. Şule, Refet ile evlilik hakkında konuşma yapar ama Refet evliliği kafasında tamamen bitirmiştir. Şule, Refet’e öğretmenlik hayalini hatırlatıp onu teselli eder. Daha önce yardım istedikleri amcaoğlu Refet’i alıp evine götürmek ister. Refet sert bil dille bunu reddeder. Eskiden onun söylediği sözleri amcaoğluna söyleyerek intikam alır. Mucip’in Refet’i almak istemesinin sebebi onu işlerinde kullanıp kâra geçmektir. Mucip, Refet’e evlenmek istediğini söyler ve yine reddedilir. Refet’in komşusunun kocası evden gider. Bu yüzden komşuları Refet ve Şule’nin kendisiyle kalmasını söyler. Refet ve Şule komşusuna taşınır. Mucip Bey tekrar gelir ve yine kendisiyle evlenmek istediğini söyler. Ancak Refet yine ters bir dille reddeder. Mucip Bey bir de şansını Şule’ye teklif eder ancak o da reddeder. Refet 17-18 gün yol süren maaşı çok olan bir yeri öğretmenlik olarak seçer. Şule’de Refet’in ona bilerek bıraktığı dayısının memleketi olan yeri seçer.