Tamlama Nedir? Tamlamalar Kaça Ayrılır? Belirtili İsim Tamlaması ve Belirtisiz İsim Tamlaması arasındaki farklar nelerdir? Tamlama Örnekleri Nelerdir? Sıfat Tamlaması Nedir? Sıfat Tamlaması ve Takısız İsim Tamlaması Arasındaki Fark Nedir? Tamlayan ve Tamlanan Nedir? Tamlayan ve Tamlanan Ekleri Nelerdir?
Merhaba arkadaşlar, bu yazımda sizlere tamlamalar konusunu en sade ve anlaşılır şekilde anlatacağım. Öncelikle tamlama nedir ona bakalım. Tamlama iki ya da daha fazla sözcüğün birbirini değişik ilgilerle tamamlamasına verilen isimdir. Tamlama olması için en az iki sözcük bulunması gerekir. Tek sözcüklü tamlama asla olmaz. Tamlamalarda iki tane öge vardır. Bunlar tamlanan ve tamlayan ögeleridir. Bu ögeler her tamlamada bulunmaktadır. Türkçede tamlamalar ikiye ayrılır. Bunlar Sıfat Tamlaması ve İsim Tamlamasıdır. Şimdi bu alt başlıkları inceleyelim.
1- Sıfat Tamlaması:
Sıfat bir ismin önüne gelerek o ismi niteleyen ya da çeşitli yönlerden belirten sözcüklerdir. İsmin önüne geldikleri için sıfatlar kendisinde sonra gelen isimle bir tamlama oluştururlar. Buna "Sıfat Tamlaması" adı verilir. Sıfat tamlamalarında sıfat her zaman isimden önce gelir. Bu yüzden sıfat tamlamalarında tamlanan isim, tamlayan ise sıfattır.
ÖRNEKLER:
- Siyah Televizyon
- Yorgun Adam
- Burasını bana yaşlı halam hediye etti.
- Kar yağınca hakem turuncu topla maça devam edilmesini istedi.
NOT: Sıfat tamlamalarında, tamlayan da tamlanan da birden çok sözcükten oluşabilir.
- İki Yeşil Elma aldım.
- Yeni kazağım ve gömleğim henüz yıkanmadı.
2-) İsim Tamlamaları
Bir ismin aitlik ilgisi yönünden daha belirgin hâle gelmesi için başka bir isim tarafından tamamlanmasıyla oluşan isim grubuna "İsim Tamlaması" denir. Sıfat tamlamasında olduğu gibi burada da tamlayan ve tamlanan bulunmaktadır. İsim tamlamalarında tamlayan ilgi eklerini alırken tamlanan iyelik eklerini alır.
Tamlayan ekleri (ilgi ekleri): -ın /-in /-un /-ün,
Tamlanan ekleri (iyelik ekleri): -ı /-i /-u /-ü,
İsim tamlamaları kendi içinde üçe ayrılır. Bunlar belirtili isim tamlaması, belirtisiz isim tamlaması ve takısız isim tamlaması'dır.
a-) Belirtili İsim Tamlaması:
Tamlayanın ilgi eki, tamlananın da iyelik eki aldığı tamlamalardır. Bu tamlamalarda aitlik belirgin bir şekilde bulunmaktadır. Örneğin;
Kapının Kolu
Bu tamlamada kolun kapıya ait olduğu belirgin bir şekilde yansıtılmıştır.
NOT 1: İsim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan yer değiştirebilir.
ÖRNEK
- Belki bir gün onu da çok korkutacaktı tıkırtısı camın.
NOT 2: Belirtili isim tamlamasında tamlamanın arasına sözcükler girebilir.Bu sözcüklerin türü tamlamayı etkilemez.
ÖRNEK
- Kapının mavi anahtarı kaybolmuş.
- Adamın sağ gözü görmüyormuş.
NOT 3: Belirtili isim tamlamalarında, tamlayan da tamlanan da birden çok sözcükten oluşabilir.
ÖRNEK
- Öğretmenin, ailenin ilgisi öğrencinin eğitim hayatında çok önemli rol oynar.
- Kitabın sayfası ve kapağı yırtılmıştı.
b-) Belirtili İsim Tamlaması
Tamlayanın ek almadığı, sadece tamlananın iyelik eki aldığı tamlamalara belirtili isim tamlaması denir.
ÖRNEK
- Kapı Kolu
- İstanbul Boğazı bu saatlerde gerçekten çok güzel.
- Mağazadan bilgisayar masası almış.
NOT: Belirtisiz isim tamlaması ile belirtili isim tamlaması arasında 3 belirgin fark vardır. Belirtisiz isim tamlamasında;
1-) Tamlayan ek almaz.
2-) Tamlayan ile tamlanan yer değiştiremez.
3-) Tamlayan ile tamlanan arasına başka sözcük giremez.
c-) Zincirleme İsim Tamlaması
Zincirleme isim tamlamalarında tamlayan ya da tamlanan veya her ikisi de kendi içinde isim tamlaması oluşur.
ÖRNEK
- Kitabın sayfasının kenarı kıvrılmıştı.
- Çocuğun ders kitabı kaybolmuş
d-) Takısız İsim Tamlaması
Tamlayan ve tamlananın ek almadığı ad tamlamalarıdır. Bu tür tamlamalar; ya tamlananın “ne(y)den yapıldığını” (hammaddesini) ya da benzerlik ilgisi kurarak tamlananın “neye benzediğini” belirtir. Takısız ad tamlamaları ek almadığından, biçim olarak sıfat tamlamasına benzer. Bu yüzden takısız ad tamlamalarını sıfat tamlamalarıyla karıştırmamak için bu ilgiler göz önünde bulundurulmalıdır.
ÖRNEK
- Gümüş Kolye
- Plastik Kap
- İpek Saç
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder