ÇOCUK KİTAPLARI NASIL İNCELENİR?

Merhaba arkadaşlar bu yazımda sizlere çocuk kitaplarının nasıl incelenmesi gerektiğini anlatacağım. Çocuk kitaplarını incelemek iki kısma ayrılır. Bunlar Dış İnceleme ve İç İncelemedir. Dış incelemede amaç kitabın görselliğe hitap eden kısımlarının çocuğun yaşına uygun olup olmadığını anlamaya çalışmaktır. Bu kısımdaki değerlendirmemiz de kendi içinde üçe ayrılmaktadır. Bunlar Boyut, Cilt ve Harflerdir.

İç incelemede ise daha çok kitabın içeriği ele alınarak içerik açısından çocuğa uygunluğunu ve içerik açısından yeterliliğini ölçmektir. Bu kısım da Konu, Tema, Plan ve İleti olmak üzere dörde ayrılmaktadır. Şimdi beraber bu kısımların nasıl inceleneceğine kısaca bakalım.

1-) Dış Yapı İncelemesi

a-) Boyut

Bu başlık altında kitabın sayfalarının ve kitabın kapağının hitap ettiği yaşa göre uygunluğu değerlendirilir. Örneğin 4 yaşındaki bir çocuk için üretilen kitapta kağıt ve kapak yırtılmaya diğer kitaplara göre daha dayanıklı olmalıdır.

b-) Cilt

Bu başlık altında kitapta kullanılan resimler değerlendirilmelidir. Resimler hitap ettiği yaş grubuna göre uygun, renkleri dikkat çekici ve okuma zevki uyandıran resimler olmalıdır. Resimler çocuğun günlük yaşamdan gördüğü şeylerden seçilmelidir. Resimler kitabın içeriğiyle uyuşmalı ve çocuğun hayal gücünü de geliştirmelidir.

c-) Harfler

Bu başlık altında ise harflerin puntosu ve satırlar arası boşluklar değerlendirilmelidir. Kitabın hitap ettiği yaş düştükçe harflerin puntosu ve satırlar arası boşluklar artmalıdır.

2-) İç Yapı İncelemesi

a-) Konu

Konu konuşmada, yazıda, yapıtta ele alınan, işlenen düşünce, olay ya da durumdur. Bu başlık altında kitap konu açısından incelenir. Eserdeki konunun çocuğun yaşına göre uygun olup olmadığı, konunun sıkıcı olup olmadığı, konunun sunuluş tarzı gibi önemli konular incelenir. Bu başlığı incelemek için aşağıdaki üç soruya cevap vermeniz yeterlidir.

1- Ele alınan konu çocuğun ilgi ve ihtiyaçlarına uygun mu?

2- Kurgulanan çatışmalar, çocuğun anlamlandıracağı seviyede mi?

3- Kurgulanan konudaki merak ögesi, çocukta okuma isteği uyandırıyor mu?

b-) Tema

Tema bir yazın ya da sanat yapıtında işlenen, geliştirilen konunun anlamca ortaya koyduğu ana yönelimdir. Bu yüzden tema eserde çok önemlidir. Özellikle konuyla ilişkisinin güçlü olması eserin çok daha iyi olmasını sağlamaktadır. Aşağıdaki sorulara cevap vererek eserdeki temanın yeterli olup olmadığını anlayabiliriz.

1- Ele alınan konu ile tema arasında güçlü bir ilişki var mı?

2- Okurda uyandırılmak istenen etki, çocuğun anlama düzeyine uygun mu?

3- Uyandırılmak istenen etki, çocuğa, hayata, insana, doğaya karşı duyarlılık kazandırıyor mu?

c-) Plan

Plan bir işin, bir yapıtın gerçekleştirilmesi, bir konunun yolunda yürümesi için uyulması tasarlanan düzendir. Bu başlık altında da olay anlatılırken izlenilen planın karmaşık olup olmadığı, merak ögesinin kullanılıp kullanılmadığı gibi şeyler incelenilir. Aşağıdaki üç soruya cevap vererek eserdeki planın yeterince iyi olup olmadığı incelenebilir.

1- Kitapta anlatılan olaylar, gereksiz ayrıntılardan uzak mı?

2- Olayların akışında karmaşık olmayan bir anlatım çizgisi oluşturulmuş mudur?

3- Merak öğesi, okuma isteğini canlı tutabiliyor mu?

d-) İleti

İleti bir yapıtın, bir yaratının dokusunda bulunan, sanatçının, yapıtın iletmek istediği temel düşünce, bildiridir. Eserde verilmek istenilen ileti çok önemlidir. Bu direkt olarak verilmemeli ancak büsbütün kapalı da olmamalıdır. Çocuk okuduktan sonra eserin iletisini kendisi düşünerek bulabilmelidir. Bu iletide de iyiye, doğruya yönelten bir mesaj olmalıdır. Aşağıdaki üç soruya cevap vererek eserdeki iletinin iyi olup olmadığını değerlendirebiliriz.

1- Çocuğun anlam evrenine uygun mu?

2- İletiler edebi bir anlatımla mı oluşturulmuş? (okuma sezdiriliyor mu ?)

3- İletilerde çocuğa karşı ve yaşama, insana karşı, duyarlılık oluşturabilecek özellikler taşıyor mu?

İlerleyen zamanlarda bir çocuk kitabını bu şekilde inceleyip örnek olarak yükleyeceğim. Çocuk Kitaplarının Faydaları ve Özellikleri yazıma da göz atabilirsiniz. İyi okumalar...