SÖZCÜKLERDE ANLAM ÖZELLİKLERİ (GERÇEK, YAN, MECAZ, TERİM ANLAM)

Merhaba arkadaşlar. Bugün sözcüklerde anlam özelliklerine yani; Gerçek anlam, Yan anlam, Mecaz anlam, Terim anlam konularına bakıp inceleyeceğiz. Üniversite sınavlarında bu konuyla ilgili sorulara rastlanmaktadır. Basit bir konu olmasına rağmen bazen karıştırılan tarafları olabilmektedir. Şimdi bu başlıkları tek tek inceleyelim.

1-) Temel Anlam

Bir sözcüğün ilk anlamıdır; sözcüğün konuluş anlamıdır; aklımıza gelen ilk anlamıdır. Temel anlamın bir diğer adı da Gerçek Anlamdır. 

Örnekler:

Dişim neden bu kadar çok ağrıyor?

Camımıza taş atan çocuk yakalandı.

Bu cümlelerde diş ve taş akla ilk gelen anlamlarıyla kullanılmıştır bu yüzden gerçek anlamdır. 

2-) Yan Anlam

Sözcüğün, temel anlamının yanı sıra temel anlama bağlı olarak kazandığı yeni anlamlardır. Bir sözcüğün birden çok yan anlamı olabilir. Yan anlam, temel anlamın anlam özelliğinden kopmaz. 

NOT: Sözcüğün bir temel anlamı vardır ama birden fazla yan anlamı olabilir. Sözcük böylece çok anlamlı olur.

Örnekler:

Kör bıçakla et kesmeye çalışıyorum.

Artık okumaktan bıkmış, okulu bırakmaya karar vermiş.

Bu cümlelerde kör insanın gözünün görmemesi alamında değil körelme anlamında, okumak da bir yazıyı okumak anlamında değil öğrenim görmek anlamında kullanılmıştır. Bu yüzden bu kelimeler yan anlamda kullanılmıştır.

3-) Mecaz ( Değişmece ) Anlam 

Sözcüğün bir ilgi veya benzetme sonucu gerçek anlamının dışında, başka anlamda kullanılmasıdır. Mecaz anlamda kullanılan sözcükler genel anlamda soyut anlam kazanır.

NOT: Hiçbir sözcük cümle dışında mecaz anlam kazanamaz. 

Örnekler:

Kürk Mantolu Madonna kitabı gerçekten çok sürükleyiciydi.

Maça gidemediğimiz için biletimiz yandı.

Bu cümlelerde sürükleyici ve yandı kelimeleri gerçek anlamı dışında başka anlamlarda kullanıldığı için mecaz anlam olmuşlardır.

4-) Terim Anlam

Bilim, teknik, sanat, spor ile ilgili sözcüklere denir. Terim anlamlı sözcükler gerçek anlamlı sözcükler olarak kabul edilir. 

NOT: Bir sözcük birden çok dalda terim olabilir.

Örnekler:

Korner vuruşunda oyuncu yere düştü.

Trigonometriyi anlamak için kendime özel hoca tutacağım.

Bu cümlelerde korner bir futbol terimi, trigonometri de matematik terimi olduğu için terim anlamlardır.

ÇIKMIŞ SORULAR

(2013-YGS)

 L. Frank Baum, bu dünyadan geçerken (I) öyle derin izler bıraktı ki(II)yaşamanın değerini (III) milyonlarca kez kanıtlamış oldu. Bu ölümsüz yazarın eli değdiği(IV) anda çocuk edebiyatı yeşermeye (V) başladı. 

Bu parçadaki numaralanmış sözlerden hangisinde mecazlı bir söyleyiş yoktur? 

A) I.   B) II.   C) III.   D) I  V.   E) V. 

Cevap: